نیم قرن پرونده هسته‌ای ایران

کتاب نیم قرن پرونده هسته‌ای ایران لاش‌های ایران برای دستیابی به انرژی هسته‌ای از پنج دهه‌ی پیش آغاز شده است . تحولات سیاسی كشور در كنار تغییر مواضع ، همكاری‌ها و سنگ‌اندازی‌های دول دیگر در این میان باعث شده تا این سیر حركت با فراز و نشیب‌های فراوان روبه‌رو باشد . در روزگاری كه شاه مخلوع ایران ژاندارم منطقه و حافظ منافع ایالات متحده در این منطقه‌ی نفت‌خیز و پر اهمیت محسوب می‌شد ، دول غربی بیشترین تلاش را برای راندن تهران به سمت و سوی انرژی هسته‌ای به كار می‌بستند ، حال آنكه با پیروزی انقلاب اسلامی همین حامیان دیروز تبدیل به مخالفان و سنگ‌اندازانی شدند كه با اتهام‌زنی‌های بی پایه و اساس و مانع‌تراشی های بی‌شمار تمام توان خود را برای سد كردن راه دستیابی جمهوری اسلامی به این انرژی به كار گرفتند . اهمیت دستیابی جمهوری اسلامی ایران به انرژی و فناوری هسته‌ای از یك سو و نقش این مؤلفه در شكل‌گیری دیپلماسی كشور در دوره‌های مختلف زمانی از سوی دیگر باعث شده تا بازخوانی و مداقه در تحولات مرتبط با‌ آن ضروری و لازم بنماید . در این میان متأسفانه علی‌رغم اهمیت ذاتی این موضوع تاكنون یا تلاشی برای مدون كردن این تحولات صورت نگرفته و یا معدود مطالعات صورت گرفته و آثار منتشر شده منحصر به یك بازه‌ی زمانی خاص بوده و امكان تلقی آنان به عنوان اثری جامع وجود نداشته است . در چنین بستری مجموعه‌ی حاضر را كه با گردآوری تمامی تحولات ، موضع‌گیری‌ها ، گزارش‌ها و اخبار منتشر شده درباره‌ی پرونده‌ی هسته‌ای كشور از ابتدا تاكنون ، تهیه و تدوین شده می‌توان كامل‌ترین وقایع‌نگاری هسته‌ای منتشر شده دانست . روزنگار حاضر با استفاده از مراجع متعدد رسانه‌ای ، آرشیو نشریات معتبر داخلی و خارجی و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های مكتوب تهیه و تلاش شده است تا تمامی رویدادها و حوادث – در متن یا حاشیه‌ی پرونده‌ی هسته‌ای ایران – را در بر داشته باشد . تعدد مراجع از یك سو و وجود برخی تناقضات یا ابهامات از سوی دیگر باعث شده تا در تدوین مداخل ، اصول زیر در نظر گرفته شوند : در مواردی كه در مورد جزئیات یك رویداد در میان مراجع مختلف ، ابهام و یا تناقض وجود دارد ، مراجع رسمی و معتبر – با ترجیح مراجع داخلی – مورد استناد قرار گرفته‌اند . در این میان مفاد گزار‌ش‌های مندرج در سایر منابع به صورت حاشیه یا توضیح تكمیلی درج شده‌اند . در موارد متعدد كه میان یك رویداد با رویدادی دیگر ارتباطی مستقیم وجود داشته یا دو یا چند گزارش ، متناقض یكدیگر منتشر شده‌اند ، به هر كدام از این رویدادها مدخلی جداگانه اختصاص داده شده و به یكدیگر ارجاع داده شده‌اند . در مواردی كه زمان دقیق یك رویداد قابل تشخیص نبوده و یا فرآیندی ( مانند یك سلسله مذاكرات ) در یك بازه‌ی زمانی مدنظر است ، مدخل متناظر با آن بازه‌ی زمانی نگاشته شده‌اند . به دلیل محدودیت منابع داخلی از یك سو و ابعاد بین‌المللی پرونده‌ی هسته‌ای از سوی دیگر ، در ذكر رویدادها از تاریخ میلادی استفاده شده است . این امر امكان ارجاع خوانندگان به اصل مطلب و یا تعمق بیشتر در آن را نیز فراهم می‌سازد . در تدوین روزنگار ، انبوهی از مراجع مورد استفاده قرار گرفته‌اند كه این مراجع عمدتا در هر مدخل ذكر شده‌اند . در مواردی كه گزارشی به صورت هم زمان در چندین رسانه منتشر شده ؛ به نام كشور و یا رسانه‌های مورد نظر اشاره شده است . ذكر ادعاها و اتهامات وارد شده به جمهوری اسلامی ایران با دو هدف مشخص صورت گرفته است . هدف نخست مشخص شدن تنافر این ادعاها با واقعیت و آشكارسازی تناقضات متعدد در گفتار و رفتار مخالفان بوده و هدف دوم نیز ارائه‌ی بستری است كه مخاطبان امكان درك علت اتخاذ مواضع خصمانه غرب علیه تلاش‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را بیابند . این ادعاها و اتهامات نمادی از ذهنیتی است كه سیاستمداران غربی یا خود گرفتار آن‌اند و یا تلاش دارند دیگران را به دام آن بكشانند و متأسفانه سنگ بنای بسیاری از رویكردهای خصمانه‌ی آنان در قبال ایران است . مجموعه‌ی " نیم قرن پرونده‌ی هسته‌ای ایران " با توجه به سیر رویدادها و حوادث در سه مجلد تدوین شده است . جلد نخست به بررسی بازه‌ی زمانی 1957 تا 1997 ( چهار دهه‌ی آغازین برنامه‌های هسته‌ای ایران از دوران شاه مخلوع تا پیروزی انقلاب و از پیروزی انقلاب تا پایان دوران ریاست جمهوری حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی ) پرداخته و در جلد دوم فاصله‌ی زمانی ( 1997 تا 2005 یا دوران ریاست جمهوری حجةالاسلام خاتمی ) مورد بررسی قرار گرفته است . جلد سوم نیز در این میان تحولات پرونده‌ی هسته‌ای كشور را در دوران ریاست جمهوری دكتر احمدی‌نژاد ( از 2005 تاكنون ) مورد بررسی قرار داده است . مجموعه‌ی حاضر هر چند نخستین تلاش برای ثبت تاریخچه‌ای جامع از فعالیت‌های هسته‌ای كشور در گذر زمان است ، قطعا خالی از اشكال نیست ، اما امید است كه بتواند گوشه‌ای از تلاش‌های پیگیر ملت ایران را در دستیابی به دانش هسته‌ای و احقاق حقوق خود به تصویر بكشد .