کتاب نقد و بررسی جنگ ایران و عراق 1 : پرسشهای اساسی جنگ عناوین اصلی کتاب شامل: پیشگفتار چاپ دوم؛ پیشگفتار چاپ اول؛ مقدمه؛ ماهیت و آثار جنگ؛ گفتمان انتقادی جنگ؛ رویکردها و پرسش ها؛ پرسش های جنگ؛ حماسه ای بر پایه عقل؛ تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق؛ پاورقی حولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و حضور نسل جدید، فضای کشور را دگرگون کرده است. گفتمان انتقادی در برخورد با مسائل سیاسی ـ اجتماعی و بنیان های فکری و اعتقادی و ساختارهای سیاسی، به ویژه اقدامات و تصمیم گیری های دوران جنگ، به گفتمانی غالب تبدیل شده است. در این میان، خطر گسست میان نسل ها و فراموشی یا نادیده گرفتن میراث و دستاوردهای دهة انقلاب و جنگ و در نتیجه بی هویتی نسل جدید، نگران کننده است. رویکرد جدید به جنگ در چارچوب گفتمان انتقادی اگرچه در برخی از زمینه ها دستاوردهای مثبتی داشته است، به دلیل اینکه "اعتماد به نفس حاصل از مقاومت ها، حماسه آفرینی ها و پیروزی های جنگ" را در جامعه مخدوش می کند و قدرت و آمادگی دفاعی کشور را در برابر تهدیدات نظامی و امنیتی کاهش می دهد، مخاطره آمیز است. آسیب پذیری حاصل از این گفتمان در تضعیف توان و قدرت ملّی، ایجاب می کند مرزهای گفتمان انتقادی مشخص شود. هم اکنون نقد بر پایة دو تعریف متفاوت "کالبدشکافی و تمایز" و "شالوده شکنی" انجام می شود. بدیهی ا ست که تأثیرات دهة انقلاب و جنگ در شکل گیری رفتار و هویّت یک نسل، "نقد" ساختارشکن را برنمی تابد. دشواری و پیچیدگی های برخورد با پیامدهای جنگ، و تعیین نسبت نسل پس از جنگ با دستاوردها و تجربیات حاصل از آن، بررسی و مطالعات گسترده و عمیقی را می طلبد ولی روشن است که بدون نقد و بررسی نمی توان از تجربیات و دستاوردهای جنگ بهره گرفت در عین حال نقد شالوده شکنانه تجربیات جنگ را با تمامی هزینه های آن، مخدوش خواهد کرد. حال با این پدیده چگونه باید مواجه شد؟ نویسندة کتاب با توجه به واقعیات جدید و نتایج احتمالی آن و همچنین اهتمام به حفظ و نشر تاریخ دفاع مقدّس، با رویکردی جدید مسائل جنگ را نقد و بررسی کرده است. هدف از این تلاش، تبیین عقلانیت در حوزة تصمیم گیری و رفتارهای سیاسی ـ نظامی در جنگ می باشد. کتاب پرسش های اساسی جنگ براساس اوضاع و ضرورت های جدید نگارش شده است. بدیهی ا ست که با توجه به عنوان کتاب این پرسش وجود دارد که؛ چرا این کتاب نوشته شده است؟ منظور از پرسش های جنگ چیست؟ "نقد و بررسی" بر چه اساسی و با چه ساز و کارهایی انجام پذیرفته است؟ هر فصل کتاب حاوی چه مفاهیمی ا ست؟ و پرسش های دیگر. در بررسی پرسش های اساسی جنگ فرض بر این است که طرح پرسش بیان کنندة این معنا است که جامعه باورهای پیشین را نقد می کند تا نسبت خود را با گذشته تعیین و مجدداً تعریف نماید، در این بررسی، به ماهیّت نقدِ جنگ، توجه شده است. موضوع فصل اول "جنگ، ماهیّت و آثار" است و بر این فرض استوار است که جنگ ها به دلیل جوهر و ماهیّتشان تحوّل زا هستند و پیامدهای آن به مراتب عمیق تر و گسترده تر از آثار مستقیم جنگ است. با این توضیح و با منظور کردن ملاحظات نظری، جامعه شناختی و تا اندازه ای فلسفة تاریخ، فصل اول نوشته شده است. در عین حال، تأمّل بر تحولات اجتماعی پس از جنگ و مطالعات تاریخی، به ویژه پیامدهای جنگ های ایران و روس، در شکل گیری چارچوب و مبانی فصل اول تأثیر اساسی داشته است. فرض نویسنده بر این است که تحولات سیاسی ـ اجتماعی دهة اول انقلاب متأثر از آغاز جنگ و تحولات سیاسی ـ اجتماعی دهة دوم از نحوة پایان جنگ متأثر است. پرسش های نسبتاً زیادی در فصل اول و در لابه لای سطور کتاب مطرح شده که بی پاسخ مانده است. هدف از این روش، کالبدشکافی و روشن ساختنِ عمق پدیده های جدید با طرح پرسش های پی درپی بوده است تا مخاطبان را به تأمّل و تفکّر وادار سازد. برای همین می توان تأکید کرد که فصل اول شروعی اجمالی، برای ورود به عرصه های جدید مسائل و پیامدهای جنگ است. در فصل دوم، ابعاد و ماهیّت "گفتمان انتقادی" جنگ که در سال های 1378 ـ 1379 به اوج خود رسید بررسی شده است. نکتة قابل توجه این است که تعمیق و گسترش دامنة این گفتمان بیش از آنکه در مراسم سالگرد آغاز جنگ یا فتح خرمشهر یا پذیرش قطعنامة 598 انجام شود، بیشتر در رخدادهای سیاسی به ویژه برگزاری انتخابات مجلس ششم اوج گرفت. همین موضوع تا اندازه ای اهداف ناظر بر گفتمان انتقادی و ماهیّت آن را آشکار می سازد. فصل سوم، "پرسش های جنگ" دو دورة جنگ و پس از آن را بررسی می کند. این بررسی با توجه به وضعیت سیاسی ـ اجتماعی در روندی تاریخی انجام شده است. به همین دلیل، منطق حاکم بر شکل گیری پرسش ها تا اندازه ای آشکار می شود. نظر به اینکه گروه هایی با اهداف و اغراض سیاسی، بیشترین نقش و تأثیر را در طرح و ارائة پرسش ها داشته اند، لذا به مواضع این گروه ها و نیز برخی از شخصیت ها توجه شده است. در فصل چهارم، پرسش ها تجزیه و تحلیل و دسته بندی و با ترسیم جدول ها مشخص شده است. در پایان این فصل سه پرسش اساسی: علّت آغاز جنگ و "امکان اجتناب پذیری" آن، علت "طولانی شدن جنگ" به ویژه پس از فتح خرمشهر و مهم تر از همه "نحوة پایان یافتن جنگ" با پذیرش قطع نامه 598 بررسی شده است. پاسخ به این پرسش ها در جلدهای بعدی همین مجموعه خواهد آمد. نظر به اینکه در کتاب حاضر مسائل جنگ با رویکردی جدید بازبینی شده است، لذا اهمیت این موضوع سبب شد که با شخصیت ها و صاحب نظران و مسئولان گروه های سیاسی مصاحبة اختصاصی انجام شود. علاوه بر این، کلیة منابع موجود دربارة نقد و بررسی مسائل جنگ و طرح پرسش در این زمینه به صورت مقاله یا سخنرانی، از کتاب ها و نشریات به ویژه آنچه در سال های 1378 ـ 1379 منتشر شده است و همچنین از آرشیو گروه های سیاسی جمع آوری شد. به همین دلیل، وجه تمایز این کتاب را با سایر آثار علاوه بر رویکرد جدید به مسائل جنگ، باید در منابع آن و مصاحبه های اختصاصی جست وجو کرد.